Język powstaje w relacjach i relacjom służy. Pozwala na początku na zaspokojenie podstawowych potrzeb, a potem na wymianę myśli, uczuć i emocji.
Od pierwszego krzyku…
Od pierwszych chwil po narodzinach uczymy się komunikacji z własnym dzieckiem. Gdy jest głodne lub czuje dyskomfort sygnalizuje to grymaszeniem lub płaczem. Jest to nieświadoma forma komunikacji dziecka z otoczeniem. Bez względu na to, dlaczego dziecko płacze, przede wszystkim musi zrozumieć, że jest bezpieczne. Od pierwszych chwil po narodzinach maluch powinien słyszeć ciepły ton rodzica np.: „Wszystko w porządku, kochanie. Mam i Tata są przy Tobie”.
…do komunikacji
Responsywny rodzic reaguje, by zniwelować dyskomfort dziecka i nie pozostawia go w poczuciu bezradności. W relacji, jaką tworzy małe dziecko z opiekunem, nabywa ono przekonania o przewidywalności dorosłych gotowych odpowiadać na jego potrzeby. Dzięki wrażliwości rodzica dziecko także „reguluje” swoje zachowanie.
Wskazówka: noworodek i niemowlę płacząc nie manipuluje Tobą i nie ćwiczy płuc. Dziecko chce Ci powiedzieć, że potrzebuje Ciebie i nie rozpieścisz go, dbając o jego potrzeby.
Mowa skoncentrowana na dziecku
Okres do 1. roku życia nazywany jest okresem melodii. W tym czasie powinno się do dziecka dużo mówić, opowiadać o otoczeniu, nazywać przedmioty i czynności. Duże znaczenie odgrywa fakt, że rozumienie mowy wyprzedza rozwój wypowiedzi dziecka.
Mówmy o tym co aktualnie robimy, a na co patrzy dziecko. Dzieciom zapewne łatwiej zrozumieć wypowiedzi, które są responsywne i “podążające”, gdyż stanowią one powtórzenie i rozwinięcie tego, co dziecko samo zrobiło lub powiedziało.
Uczenie się języka przebiega lepiej, kiedy rodzic i dziecko jednocześnie koncentrują swoją uwagę na tym samym przedmiocie lub tej samej czynności. Dzieci uczą się nowych słów lepiej, jeśli dorosły komentuje to, na czym skupia się uwaga dziecka.
Wskazówka: podążaj za tym, co dziecko robi, mów z ożywieniem o tym, co dziecko robi w danym momencie, reaguj na nawet najkrótszy kontakt wzrokowy.
Twarzą w twarz
Dziecko uczy się mowy poprzez wzrok i słuch. Dlatego w interakcji ważne, aby zejść fizycznie do poziomu dziecka. Warto upewnić się, że jesteśmy z nim twarzą w twarz i że mamy kontakt wzrokowy. Dzięki temu będzie nam też łatwiej zauważyć, co interesuje dziecko, na co patrzy i podążać za tym.
Ważny jest również ton wypowiedzi. Uśmiech i spokojny głos stwarzają poczucie bezpieczeństwa i są elementem budowania pozytywnych relacji z dzieckiem.
Wskazówka: Możemy odpowiadać na różne rodzaje inicjacji ze strony dziecka: spojrzenie, uśmiech, podzielenie się zabawką, palec skierowany w kierunku ciekawego przedmiotu. Podążaj za tym, co dziecko robi i mówi. Komentuj to, na co zwraca uwagę
Poprawność językowa
Mów do dziecka poprawnie, nie spieszczaj. Dziecko uczy się mowy od dorosłych.
Poprawny język dorosłych dostarcza lepszego modelu dla rozwijającego się języka dziecka. Oczywiście, bardzo skomplikowane gramatycznie czy słownikowo wypowiedzi dorosłych będą dla dzieci niezrozumiałe. Jednak kilkulatek wydobędzie z potoku mowy dorosłych to, co są w stanie zrozumieć, a zignoruje resztę. Zbytnia prostota jest dozwolona jedynie dla niemowlęcia, później może stanowić brak, bo nie można opanować słów, których nigdy się nie słyszało.
Rozmowa
Częste mówienie do dziecka jest pomocne.
Ale nie zawsze! Ilość zakazów, poleceń (tzw. mowa dyrektywna) nie koreluje wcale, lub może korelować negatywnie, z rozwojem językowym dziecka. Mowa dyrektywna jest na ogół uboższa słownikowo i gramatycznie niż mowa konwersacyjna. Poza tym często próbuje ona przekierować uwagę dziecka, odciąga ją na coś czym dziecko nie jest zainteresowane.
Natomiast pytania, opisy, komentarze (tzw. mowa konwersacyjna) kierowane do dzieci wpływają pozytywnie na ich rozwój językowy.
Wszyscy lubimy kiedy ktoś nas słucha. Gdy wygłaszamy komentarz będący reakcją na inicjowaną przez dziecko interakcję, dajemy mu do zrozumienia, że komunikat został odebrany i jesteśmy nim zainteresowani, a także że jesteśmy zainteresowani samym dzieckiem.
Komentując pamiętaj, żeby:
– odnosić się do tego, czym dziecko jest zainteresowane,
– odpowiadać ciepło i entuzjastycznie, budując w dziecku pewność siebie i chęć wejścia w interakcję
– poczekać, aż dziecko odpowie (werbalnie lub niewerbalnie) na to, co powiedziałyśmy lub zrobiliśmy
Wskazówka: opisuj dziecku świat, odpowiadaj na pytania, zadawaj je, podejmuj rozmowę.
Czytanie
Czytanie książek małym dzieciom wpływa pozytywnie na ich rozwój (nie tylko językowy). Chodzi tu o wspólne spędzanie czasu nad książką: czytanie, ale także oglądanie obrazków, rozmowę inspirowaną treścią książki.
Wspólne spędzanie czasu z książka stwarza wspaniałą okazję do zrozumienia i zapamiętania nowych słów. Zazwyczaj jest miłe – zwiększa więc motywację do komunikowania się. Język, którego używają rodzice rozmawiając z dziećmi o książkach jest wyjątkowo bogaty – bogatszy niż używany w trakcie zabawy.
Wskazówka: Regularnie czytaj z dzieckiem, oglądaj z nim książki, rozmawiaj o nich.
